Οι μουσουλμάνοι, ακόμα και μετά τον εκσυγχρονισμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας, δεν σταμάτησαν να αρπάζουν κορίτσια για να τα εξισλαμίσουν με τη βία. Πολλές φορές τα κίνητρα ήταν ερωτικά.
Πάντως, η προσχώρηση ενός χριστιανού στον ισλαμισμό αποτελούσε μεγάλο γεγονός της θρησκευτικής ζωής των μουσουλμάνων –αληθινή νίκη.
Ο απαγωγέας, αφού άρπαζε την κοπέλα, κάλυπτε το κεφάλι της με μουσουλμανική μαντίλα και τη μετέφερε στον τόπο όπου θα γινόταν ο εξισλαμισμός.
Οι γονείς κι οι συγγενείς φυσικά αναζητούσαν τα κορίτσια τους, απευθύνονταν στις αρχές και πολλές φορές κατόρθωναν να τα πάρουν πίσω – συνήθως με την παρέμβαση κάποιου αξιοσέβαστου προσώπου, όπως του μητροπολίτη. Μα και τότε, δεν ήταν λίγες οι φορές που η κοπέλα δεν πρόφταινε να γυρίσει στο σπίτι της. Ήταν θέμα τιμής για τον απαγωγέα να την αρπάξει ξανά.
Ο βαθμός επιτυχίας των προσπαθειών της οικογένειας ήταν αντιστρόφως ανάλογος της κοινωνικής και οικονομικής επιφάνειας του απαγωγέα. Με άλλα λόγια, όσο πιο ψηλά στεκόταν ο απαγωγέας, τόσο λιγότερες πιθανότητες είχε η κοπέλα να ξαναδεί το σπίτι της. Οι δράστες πολύ σπάνια τιμωρούνταν.
Η απαγωγή της Βικτώριας από την Ξάνθη
Ο Χασάν και οι σύντροφοί του άρπαξαν τη Βικτώρια από τον καζά της Ξάνθης και τη μετέφεραν στον καζά του Δαρί-δερέ (βόρεια της Ξάνθης, σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του ανήκει στη Βουλγαρία).
Οι γονείς της πήγαν στον καϊμακάμη, έγιναν ανακρίσεις, και όταν η κοπέλα εμφανίστηκε και δήλωσε ότι παρά την μαντίλα που υποχρεώθηκε να φορέσει, δεν ήθελε ν’ αλλαξοπιστήσει, ο καϊμακάμης την επέστρεψε στους δικούς της. Η Βικτώρια, όμως, δεν πρόφτασε να γυρίσει στην Ξάνθη.
Στον δρόμο παραφύλαξε ο Χασάν με ομάδα ενόπλων και την άρπαξε ξανά. Αυτή τη φορά την μετέφερε στον καζά της Γκιουμουλτζίνας (στην Κομοτηνή). Τότε, ο μητροπολίτης Ξάνθης Άνθιμος πήγε στην Γκιουμουλτζίνα, για να κάνει τα απαραίτητα διαβήματα.
Η απαγωγή της Μαρίας από την Ελασσώνα
Ένας άλλος Χασάν, χωροφύλακας αυτός, άρπαξε τη Μαρία από το χωριό Καρυά της Ελασσώνας, της φόρεσε την απαραίτητη μαντίλα και τη μετέφερε στα Σέρβια της Κοζάνης. Ο μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Φώτιος διαμαρτυρήθηκε στις αρχές. Ο μουτεσαρίφης των Σερβίων διέταξε να παρουσιαστεί μπροστά του η κοπέλα για να δηλώσει η ίδια τι επιθυμούσε.
Η κοπέλα δήλωσε ότι η απαγωγή έγινε παρά τη θέλησή της και ότι δεν ήθελε ν’ απομακρυνθεί ούτε από την πίστη της ούτε από την οικογένειά της. Ο μουτεσαρίφης την άφησε ελεύθερη να επιστρέψει στον τόπο της και στους δικούς της, (οι οποίοι φυσικά ήταν απέξω και περίμεναν με αγωνία).
Τα δύο αυτά περιστατικά διάβασαν οι αναγνώστες της εφημερίδας «Μακεδονία» του 1911, διατυπωμένα στη δημοσιογραφική γλώσσα της εποχής.
Εννοείται ότι η μαντίλα που υποχρεώνονταν οι κοπέλες να φορέσουν, κατά τα μουσουλμανικά έθιμα, για να καλύψουν το τριχωτό της κεφαλής ή και όλο το πρόσωπο, δεν σήμαινε εξισλαμισμό. Ο εξισλαμισμός γινόταν ενώπιον ανώτατου καδή και ακολουθούσε συγκεκριμένο τυπικό.
Η εύρεση ιεροδικαστή, λοιπόν, ήταν ο λόγος που ο πρώτος Χασάν πήγε τη Βικτώρια στον καζά του Δαρί-δερέ και της Γκιουμουλτζίνας, και ο δεύτερος πήγε τη Μαρία στα Σέρβια.
Πώς γινόταν ο εξισλαμισμός
Η κοπέλα που επιθυμούσε να αλλαξοπιστήσει δήλωνε μπροστά στον καδή «Λα ιλάχ ιλ αλάχ, Μωχαμέτ ρεσούλ αλάχ», δηλαδή «Δεν υπάρχει άλλος θεός από τον Θεό και προφήτης του ο Μωάμεθ». Ο καδής έπαιρνε τη ζώνη της, την έκοβε στα δύο και με τα κομμάτια σχημάτιζε σταυρό.
Εκείνη έπρεπε να πατήσει πάνω στο σταυρό τρεις φορές, για ν’ αρνηθεί τη χριστιανική πίστη και να ομολογήσει την καινούργια λέγοντας ξανά «Λα ιλάχ ιλ αλάχ, Μωχαμέτ ρεσούλ αλάχ». Από τη στιγμή που συνέβαινε αυτό, ο δρόμος ήταν χωρίς επιστροφή και το κορίτσι ήταν διπλά χαμένο για τους δικούς του.
Κάποτε οι απαγωγές είχαν ευτυχή κατάληξη. Κάποτε όχι. Κάποιες απαγωγές, όμως, κατέληξαν εντελώς απρόβλεπτα. H απαγωγή της Στεφάνας, κατέληξε στη σφαγή των προξένων, την καθαίρεση του σουλτάνου και τον εξευτελισμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τις μεγάλες δυνάμεις.
Μια άλλη απαγωγή με εντελώς απρόβλεπτο αποτέλεσμα ήταν η απαγωγή της Κυράννας.
Μια άλλη απαγωγή με εντελώς απρόβλεπτο αποτέλεσμα ήταν η απαγωγή της Κυράννας.
Η Κυράννα από τη Βισσώκα
Η Κυράννα, μια ψηλή και όμορφη κοπέλα από το χωριό Βισσώκα του Λαγκαδά (τη σημερινή Όσσα), αρνήθηκε τον έρωτα ενός σούμπαση. Ο σούμπασης πηγαινοερχόταν με κολακείες, υποσχέσεις, δώρα και φοβέρες, αλλά μάταια.
Στο τέλος, με τη συνδρομή γενίτσαρων, άρπαξε την Κυράννα από το χωριό της και την οδήγησε στον καδή της Θεσσαλονίκης. Την κατηγόρησε ότι αθέτησε την υπόσχεσή της να ασπαστεί τον ισλαμισμό και να τον παντρευτεί.
Οι γονείς, βέβαια, ακολούθησαν το κορίτσι στην περιπέτειά του, αλλά όποιες ενέργειες και αν έκαναν ήταν μάταιες, γιατί η επιρροή του σούμπαση ήταν μεγάλη. Η Κυράννα αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει και ο καδής διέταξε τη φυλάκισή της.
Σημειωτέον ότι οι καδήδες δεν είχαν τακτικό μισθό, οπότε δεν ήταν διόλου ακατάδεχτοι, όταν τους προσφερόταν κάποιο δώρο.
Ο δεσμοφύλακας και ο σούμπασης, που είχε το ελεύθερο να μπαίνει στη φυλακή, βασάνιζαν ανελέητα την κοπέλα μαζί με γενίτσαρους και τη νύχτα την άφηναν στο χειμωνιάτικο κρύο κρεμασμένη με αλυσίδες από τις μασχάλες.
Ύστερα από μία εβδομάδα φρικτών μαρτυρίων, η Κυράννα πέθανε τη νύχτα στις 28 Φεβρουαρίου 1751, κρεμασμένη στις αλυσίδες. Τότε φως πλημμύρισε τη φυλακή και το λείψανό της μυροβόλησε.
Το πρωί τα νέα διαδόθηκαν στη Θεσσαλονίκη και οι χριστιανοί παρέλαβαν το λείψανο για την ταφή. Το σκήνωμά της ενταφιάσθηκε «ἔξω τῆς πόλεως, ἐκεῖ ὅπου ἐνταφιάζονται καὶ τῶν λοιπῶν Χριστιανῶν τὰ λείψανα» (δηλαδή ή στο παλιό ορθόδοξο χριστιανικό νεκροταφείο έξω από τα ανατολικά τείχη ή στο νεκροταφείο που βρισκόταν στη θέση του σημερινού της Αγίας Παρασκευής, έξω από τα δυτικά τείχη).
Η Κυράννα κατατάχθηκε στη χορεία των νεομαρτύρων.
Το 1869 (σύμφωνα με άλλες πηγές το 1840 ή το 1864) χτίστηκε στην Όσσα, στη θέση Παλιό Κουρί, ναός στο όνομα της αγίας Κυράννας. Λένε πως το ζήτησε η ίδια με θαυματουργικό τρόπο από τον ιδιοκτήτη του οικοπέδου.
Η μνήμη της γιορτάζεται στις 8 Ιανουαρίου και στις 28 Φεβρουαρίου.
Τον Σεπτέμβριο του 2011, έγινε ανασκαφή που έγινε έφερε στο φως τμήμα του λειψάνου της, θαμμένο κάτω από το ιερό του ναού των Ταξιαρχών της Όσσας, όπου εκκλησιαζόταν η αγία, όταν ήταν εν ζωή.
Φαίνεται πως μετά την ανακομιδή, τρία χρόνια μετά την ταφή της, αφού διαμοιράστηκαν τα λείψανά της μεταξύ των πιστών για ευλογία, όσα απέμειναν μεταφέρθηκαν στο χωριό της και τοποθετήθηκαν στην εκκλησία.
Πιθανόν αυτό έγινε στις 8 Ιανουαρίου· έτσι εξηγείται γιατί η μνήμη της τιμάται καί την ημερομηνία αυτή.
Η ιατροδικαστική έρευνα επιβεβαίωσε τον χρόνο ταφής, το φύλο και την ηλικία του λειψάνου. Την εποχή του μαρτυρίου της ήταν δεκαέξι χρόνων.
Η εικόνα του μαρτυρίου της αγίας Κυράννας είναι από το εξώφυλλο του Χρονικού της ευρέσεως των ιερών λειψάνων της αγίας Κυράννης του μητροπολίτη Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης, 2011, όπου βρήκα διάφορες πληροφορίες για την ανασκαφή και τον ναό, καθώς και το πόρισμα της ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης.
Κείμενο – έρευνα: Τέτη Σώλου
Φωτογραφία εξωφύλλου: από τη συλλογή της ομάδας «Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης«
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου