0 Το 3ήμερο αυτό, το πρώτο του Ιουνίου, έχει καθιερωθεί από τη δεκαετία του 1960 να εορτάζεται η μνήμη των αγώνων στο Σούλι με το θρυλικό Χορό του Ζαλόγγου και το Κούγκι του καλόγερου Σαμουήλ.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι προσπάθησαν επί πολλά χρόνια να κατακτήσουν τα εδάφη της συνομοσπονδίας των Σουλιωτών, όχι βέβαια για να επιβάλλουν φόρους σε μια τελείως άγονη περιοχή, όσο για να εξουδετερώσουν τους ανυπότακτους Σουλιώτες. Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ Σουλιωτών και Οθωμανών άρχισαν, κατά την τοπική παράδοση, περίπου στα 1635, αν όχι νωρίτερα.

Το 1788 ήδη Πασάς Ιωαννίνων είναι ο Αλή Πασάς. Οι πολεμικές συγκρούσεις που ακολούθησαν έγιναν εντονότερες και σφοδρότερες. Αιτία στάθηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1787-92), στην αρχή του οποίου φθάνει στο Σούλι απεσταλμένος της Ρωσίας προκειμένου να ξεσηκώσει για επανάσταση τους Σουλιώτες. Έτσι τον Μάρτιο του 1789 ονομαστοί οπλαρχηγοί δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι να πολεμήσουν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μαθαίνοντας ο Αλή Πασάς τα γεγονότα οργάνωσε εκστρατείες εναντίον των Σουλιωτών το 1789 και το 1792.

Η 3η εκστρατεία του ξεκίνησε το 1800, και προκειμένου να προλάβει διείσδυση των Άγγλων στην παραθαλάσσια Ήπειρο κατέλαβε την Ηγουμενίτσα και την Πρέβεζα και περικύκλωσε στενότερα το Σούλι. Οι Σουλιώτες συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και αποφάσισαν ή να νικήσουν ή να πεθάνουν. Ήταν λιγότεροι από 2.000 οπλισμένοι και για 4 ολόκληρα χρόνια κέρδιζαν όλες τις μάχες, όμως ο Αλή Πασάς έχτιζε κάστρα για μακροχρόνια πολιορκία. Οι Σουλιώτες έκαναν εκκλήσεις βοήθειας σε Γαλλία και Ρωσία, που δεν τελεσφόρησαν. Επακολούθησαν και νέες μάχες, με τελευταία στις 7 Δεκεμβρίου γύρω από το Κούγκι και την Κιάφα που είχαν αποσυρθεί. Μένοντας όμως χωρίς τρόφιμα και πυρομαχικά αναγκάστηκαν στις 12 Δεκεμβρίου του 1803 να συνθηκολογήσουν και ο Αλή Πασάς υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους με όλη την κινητή περιουσία τους (ακόμη και τα όπλα τους) αρκεί να εγκατέλειπαν το ταχύτερο ο Σούλι: έτσι 4 μέρες μετά, στις 16 Δεκεμβρίου οι Σουλιώτες χωρίζονται σε 3 φάλαγγες και αναχώρησαν.
Όσοι ξέμειναν ταμπουρώθηκαν με το γέρο μοναχό Σαμουήλ στο μοναστήρι στο Κούγκι και όταν οι τουρκαλβανοί όρμισαν με αλαλαγμούς ο Σαμουήλ πυρπόλησε την πυριτιδαποθήκη, τους εχθρούς και το μοναστήρι στον αέρα.
Η 1η φάλαγγα υπό τον Φώτο Τζαβέλλα έφθασε χωρίς καμία απώλεια στην Πάργα και από εκεί πέρασε στην Κέρκυρα.
Η 2η φάλαγγα υπό τους Κίτσο Μπότσαρη και Κουτσονίκα χτυπήθηκε στο Ζάλογγο, 16 Δεκεμβρίου του 1803, και ακολούθησε απέλπιδα μάχη (όπου σκοτώθηκαν πολλοί Σουλιώτες και περίπου 60 Σουλιώτισσες προτίμησαν, αντί την αιχμαλωσία, να γκρεμιστούν με τα παιδιά τους σ' ένα "χορό θανάτου" το θρυλικό Χορός του Ζαλόγγου. Σήμερα μνημείο στους βράχους του Zαλόγγου είναι φόρος τιμής στο ακαταδάμαστο πνεύμα των γυναικών αυτών.
Η 3η φάλαγγα υπό τους Μποτσαραίους έφθασε στο Βουργαρέλι 'Αρτας. Από εκεί αναχώρησαν προς τα Άγραφα, φοβούμενοι παρασπονδία του Αλή Πασά, και εγκαταστάθηκαν γύρω από τη Μονή Σέλτσου. Τελικά στις 4 Απριλίου 1804 οι Τούρκοι περικυκλώνουν την περιοχή και ακολουθεί η περίφημη μάχη του Σέλτσου στην οποία πολλοί Σουλιώτες σφαγιάστηκαν και περισσότερες από 200 Σουλιώτισσες ακολούθησαν το παράδειγμα εκείνων του Ζαλόγγου.